یکی از مشکلات شایع در تمام جوامع انسانی، اختلال اضطراب اجتماعی است. مشخصه اصلی اضطراب اجتماعی یا SAD ترس شدید و ناتوان‌کننده به دلیل قرارگیری در موقعیت‌های اجتماعی است. فرد مبتلا به هراس اجتماعی از روبه‌روشدن با افراد و برقراری روابط اجتماعی گریزان است و در صورت اجبار برای قرارگیری در چنین موقعیت‌هایی دچار مشکلات جسمی می‌شود.
علت دقیق این اختلال مشخص نیست؛ ولی بر اساس تحقیقات انجام شده عوامل محیطی و ژنتیکی را می‌توان ریشه اضطراب اجتماعی عنوان کرد. برای درمان هراس اجتماعی، متخصص با بررسی شدت علائم عاطفی، جسمی و عملکرد روزانه فرد، برای درمان اقدام می‌کند. در این مقاله از وب‌سایت تسهیلگران اختلال اضطراب، علل و روش درمان آن را بررسی می‌کنیم.
آشنایی با اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی یا همان فوبیای اجتماعی یکی از اختلال‌های روانی رایج است که چیزی فراتر از کمرویی شدید است. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی از انجام فعالیت‌های اجتماعی و روبه‌روشدن با دیگران دچار هراس می‌شوند. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی هنگام قرارگیری در موقعیت‌های اجتماعی، اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند و توان برقراری مهارت ارتباط موثر را ندارند.
این افراد به‌صورت مزمن از قرارگیری در معرض نگاه و قضاوت دیگران وحشت دارند. این ترس از مورد قضاوت قرارگرفتن به‌اندازه‌ای شدید است که می‌تواند زندگی عادی فرد را دچار اختلال کند. به همین دلیل درمان اضطراب اجتماعی اهمیت زیادی دارد و بی‌توجهی به آن موجب بروز مشکلات بیشتری برای فرد خواهد شد.
انواع اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی دومین اختلال اضطرابی رایج است و در آمریکا حدود ۱۵ میلیون نفر از بزرگسالان به آن مبتلا هستند. برای درمان هراس اجتماعی باید انواع آن را بشناسیم که عبارت‌اند از:
- اضطراب اجتماعی محدودشده: این نوع اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی خاص مانند صحبت‌کردن با یک فرد خاص یا ارائه یک طرح در جلسه کاری پدید می‌آید.
- اضطراب اجتماعی فراگیر: نوع فراگیر اضطراب اجتماعی هرگونه فعالیت اجتماعی مانند شرکت در مراسم‌های مذهبی، رسمی، عروسی و جشن را شامل می‌شود.
- اضطراب اجتماعی پیشرفته: این نوع اختلال اضطراب می‌تواند با تجربه‌های ناگوار قبلی در جامعه مرتبط باشد. اضطراب پیشرفته شدیدترین نوع اضطراب اجتماعی است.
- اضطراب فراگیر خجالتی: آخرین نوع اضطراب اجتماعی بیشتر در اثر ترس از برخورد با افراد در شرایط معمولی پیش می‌آید. مانند بحث در جمع، شرکت در جمع‌های اجتماعی یا سخنرانی
نشانه های اختلال اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب جسمی و اجتماعی علائم جسمی و رفتاری متفاوتی دارد و ممکن است با خجالت و کمرویی اشتباه گرفته شود. تفاوت عمده اضطراب اجتماعی با کمرویی این است که کمرویی معمولاً کوتاه‌مدت بوده و در زندگی فرد اختلال ایجاد نمی‌کند؛ ولی اضطراب اجتماعی مستمر و فلج‌کننده است.
به همین دلیل درمان هراس اجتماعی نیازمند راهکارهای روان‌شناختی و دارویی است تا فرد بعد از دوره درمان و بهبودی بتواند به رشد فردی در زندگی دست یابد. علائم اختلال اضطراب اجتماعی عبارت‌اند از:
۱. علائم جسمی اضطراب اجتماعی
همان‌طور که گفته شد افراد مبتلا به هراس اجتماعی از رویارویی با افراد، شرکت در رویدادها و مجامع اجتماعی و برقراری روابط با دیگران گریزان هستند. درصورتی‌که این افراد به‌اجبار در چنین موقعیت‌هایی قرار گیرند بر اساس شدت هراسشان دچار مشکلات جسمی زیر خواهند شد:
- لرزش
- تهوع
- سرگیجه
- تپش قلب
- تعریق بیش از حد
- سرخ‌شدن صورت
۲. اختلال اضطراب اجتماعی؛ علائم رفتاری و هیجانی
افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی از قضاوت‌شدن و نظارت توسط دیگران در هراس هستند. این گروه از افراد ترس از آن دارند که چیزی بگویند یا کاری انجام دهند که منجر به شرمندگی و حس حقارت آن‌ها شود. بسیاری از این نوع هراس‌ها به‌اندازه‌ای شدید هستند که فرد از حضور در جامعه و برخورد با دیگران گریزان است. این گروه از افراد هنگام ملاقات با افراد جدید خجالتی هستند، در محیط‌های ناشناخته اجتماعی گوشه‌گیر بوده و در گروه‌ها سکوت اختیار می‌کنند و تکنیک‌های تفکر خلاق در آن‌ها تضعیف می‌شود. به طور خلاصه علائم اختلال هراس اجتماعی عبارت‌اند از:
- انزوا و گوشه‌گیری
- اضطراب و نگرانی شدید
- شرمندگی و خجالت‌زدگی
- ناتوانی در برقراری ارتباط اجتماعی
- اجتناب از قرارگیری در موقعیت‌های اجتماعی
ریشه اضطراب اجتماعی را می‌توان در بین اعضای خانواده نیز جستجو کرد و ممکن است همراه با اختلال وسواس فکری عملی یا افسردگی باشد. برخی افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی برای فرار از این شرایط ناخوشایند به الکل یا مواد مخدر روی می‌آورند.
ریشه اضطراب اجتماعی
درباره ریشه اضطراب اجتماعی نظرات مختلفی وجود دارد و به‌طورقطع نمی‌توان یک مورد را دلیل قطعی آن دانست. بر اساس نظر متخصصان و روان‌شناسان دلایل اختلال اضطراب اجتماعی عبارت‌اند از:
- علل ژنتیکی: بر اساس تحقیقات انجام شده توسط مؤسسه ملی سلامت روان برخی ژن‌ها در بروز اختلال هراس اجتماعی نقش دارند. درصورتی‌که یکی از بستگان درجه اول فرد مبتلا به این اختلال باشد احتمال ابتلای او نیز ۶-۲ برابر افزایش می‌یابد.
- ساختار مغز: بخش کوچکی به نام آمیگدال در مغز وجود دارد که واکنش به ترس، احساسات یا افکار مضطرب را کنترل می‌کند. آمیگدالای بیش‌فعال می‌تواند در بروز اختلال اضطراب اجتماعی نقش داشته باشد. همچنین ناهنجاری‌هایی مانند عدم تعادل سروتونین در مغز هم می‌تواند یکی دیگر از عوامل بروز اضطراب اجتماعی باشد.
- عوامل محیطی: تجربه‌های ناخوشایندی مانند درگیری‌های خانوادگی، سوءاستفاده‌های جنسی، قلدری و… می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشند. به همین دلیل برای درمان اضطراب اجتماعی ریشه‌یابی اولین و مهم‌ترین گام برای دستیابی به نتایج درمانی مفید است. همچنین اگر کودک در خانواده‌ای باشد که یکی از والدین او دچار این اختلال باشد کودک نیز به‌عنوان الگو آن را فرامی‌گیرد. کودکان تحت تربیت والدین کنترل‌گر یا والدین بسیار محافظه‌کار نیز در معرض ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی هستند. با تشخیص زودهنگام این اختلال در کودکان، درمان هراس اجتماعی آسان‌تر خواهد بود.
درمان هراس اجتماعی
درمان هراس اجتماعی به‌شدت علائم جسمی، عاطفی و عملکرد روزمره فرد بستگی دارد. همچنین طول دوره درمان نیز بر اساس شدت علائم متفاوت است. به همین دلیل افرادی که در مراحل اولیه قرار دارند در همان جلسات درمانی آغازین واکنش خوبی به درمان نشان می‌دهند. این در حالی است که ممکن است برخی دیگر از افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی در تمام دوره زندگی خود نیازمند حمایت و مشاوره باشند.
برای درمان هراس اجتماعی، روان‌درمانی و دارودرمانی به‌موازات یکدیگر اهمیت دارند. بعد از دستیابی به ریشه اضطراب اجتماعی این درمان‌ها برای فرد در نظر گرفته می‌شود:
رفتاردرمانی شناختی: در این روش درمانی بیمار یاد می‌گیرد تا ازطریق تنفس آرام و تکنیک‌های آرام‌سازی، اضطراب خود را مدیریت کند. در این روش درمانی، بیمار با جایگزین‌کردن افکار مثبت، افکار منفی را از خود دور می‌کند.
گروه‌درمانی: در این روش درمان هراس اجتماعی، فرد مهارت‌های اجتماعی برای رویارویی و تعامل با دیگران را فرامی‌گیرد. شرکت در گروه‌هایی که اعضای آن نیز دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستند موجب می‌شود تا فرد از احساس تنهایی و ترس خارج شده و با نقش‌آفرینی در گروه، مهارت‌های اجتماعی جدید را فراگیرد.
مواجهه با شرایط مشابه: ایجاد شرایط مشابه و قرارگیری فرد در چنین شرایطی به او کمک می‌کند تا به‌تدریج آمادگی رویارویی با چنین شرایطی را به دست آورده و راهکارهای مدیریت استرس در زندگی را فرامی‌گیرد.
دارودرمانی: در روند درمان هراس اجتماعی، دارودرمانی یکی دیگر از فرایندهای مهم برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی است. تجویز دارو بر اساس شرایط و شدت اختلال تجویز می‌شود. داروهای تجویز شده عبارت‌اند از:
- مهارکننده‌های انتخابی جذب دوباره سروتونین (SSRI)
- مهارکننده‌های جذب مجدد سروتونین نوراپی‌نفرین (SNRI)
- بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI)
عوارض ناشی از اضطراب اجتماعی
عدم درمان هراس اجتماعی هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی بالایی بر فرد و اطرافیان او تحمیل می‌کند. بیش از ۹۰ درصد افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی در زندگی روزمره خود دچار مشکلات فراوان می‌شوند. این افراد در معرض کاهش راندمان شغلی، خطر ترک تحصیل و افت کیفیت زندگی قرار دارند. این نتایج می‌تواند اختلالات عصبی دیگری را نیز به دنبال داشته باشد.
زیرشاخه‌های اختلال اضطراب اجتماعی
عدم توجه به ریشه اضطراب اجتماعی و عدم درمان آن می‌تواند مشکلات بیشتری در آینده پدید آورد. بر اساس نظر کارشناسان اختلال اضطراب اجتماعی چند زیرشاخه دارد که عبارت‌اند از:
- اضطراب سخنرانی در جمع یا گلوسوفوبیا
- پاریورزی (سندرم مثانه خجالتی): ترس از استفاده از سرویس‌های بهداشتی عمومی
- اضطراب عملکرد جنسی مردان
- اضطراب LGBTQ
جمع‌بندی
اختلال اضطراب اجتماعی یکی از شایع‌ترین انواع اضطراب است که فرد مبتلا از روبه‌روشدن با افراد و برقراری روابط اجتماعی گریزان است. چنین فردی در صورت اجبار برای قرارگیری در چنین موقعیت‌هایی دچار مشکلات جسمی می‌شود. بر اساس نظر متخصصان و محققان، ریشه اضطراب اجتماعی شامل عوامل ژنتیکی، محیط و وجود مشکل در ساختار مغز است.
درمان هراس اجتماعی به شدت علائم جسمی، عاطفی و عملکرد روزمره فرد بستگی دارد. براین‌اساس ممکن است برخی افراد در جلسات درمانی اولیه به درمان پاسخ داده و بهبود یابند. برخی دیگر نیز ممکن است به تعداد جلسات درمانی بیشتری نیاز داشته باشند. دارودرمانی، گروه‌درمانی، رفتاردرمانی و مواجهه با شرایط مشابه انواع درمان‌های هراس اجتماعی هستند.
وب‌سایت تسهیلگران مرجعی تخصصی است که با ارائه راه‌حل‌های مفید و سازنده، تلاش می‌کند گامی مثبت و ارزشمند در جهت کاهش ضعف‌ها و تقویت ارزش‌های والای انسانی در فرد و جامعه بردارد. برای دریافت مشاوره یا اطلاعات بیشتر می‌توانید به صفحه تماس با ما مراجعه کنید.
