کوکائین یک ماده طبیعی، محرک قوی و اعتیادآور است. این ماده اعتیادآور از برگ گیاه کوکا به دست می‌آید و به‌صورت پودر سفیدرنگ، نرم و کریستالی است. کوکائین با تأثیر سریع بر مغز باعث ایجاد حالت سرخوشی می‌شود. حداکثر مدت‌زمان ماندگاری ۳۰ دقیقه است که همین امر موجب استفاده مکرر و اعتیاد به کوکائین می‌شود. وابستگی به کوکائین بسیار سریع رخ می‌دهد و امکان دارد حتی با یک‌بارمصرف نیز اعتیاد ایجاد شود.
کوکائین در بین مواد اعتیاد آورد دومین درجه اعتیاد را دارد و این اعتیاد بیشتر جنبه روانی دارد؛ به همین دلیل ترک و سم زدایی کوکائین مشکل و پیچیده است. نمی‌توان بدون داشتن اطلاعات یا مراجعه به مراکز ترک اعتیاد این ماده اعتیادآور را کنار گذاشت. کوکائین بین جوانان و نوجوانان ۱۸ تا ۲۵ سال طرف‌داران زیادی دارد و با پیامدهای بد خانوادگی و اجتماعی برای آنان همراه است.
بیشتر در قشر مرفه رواج دارد و مصرف در مردان دو برابر زنان است. مصرف کوکائین تأثیرات منفی بر زندگی اجتماعی و عاطفی افراد دارد. وب‌سایت تسهیلگران روش مناسب ترک کوکائین را ارائه داده و در ادامه مطلب این مجموعه به عوارض جسمی و روانی اعتیاد به کوکائین می‌پردازد.
آشنایی با کوکائین و تاریخچه آن
کوکائین از برگ‌های بوته‌های گیاه اریتروکسلیون در آمریکای جنوبی استخراج می‌شود. برگ‌های گیاه حاوی آلکالوئید است که با استفاده از مواد شیمیایی به کوکائین تبدیل می‌شود. از برگ‌های این گیاه در دوران باستان در مراسم مذهبی، جادویی و پزشکی استفاده می‌شد. گیاه کوکا در آسیا و مناطق دیگر جهان یافت می‌شود؛ اما در میان ۲۰۰ نوع گیاه موجود فقط ۲ گونه از آن حاوی کوکائین قابل‌توجهی است. درگذشته مصرف به‌صورت جویدن برگ‌ها یا دم‌کردن به‌صورت چای بوده که باعث ایجاد حس خوب، برطرف‌کردن خستگی، گرسنه نشدن و افزایش مقاومت بدن می‌شده است.
در سال ۱۸۵۹ شیمی‌دان آلمانی کوکائین را از برگ‌ها برای اولین‌بار استخراج کرد و در سال ۱۸۸۴ توسط پزشک اتریشی برای بیهوشی در عمل جراحی استفاده شد. از طریق سوزن به زیر پوست تزریق شده و بی‌حسی موضعی به وجود می‌آورد. کوکائین پودری ریز، نرم و به رنگ سفید است. جز مواد محرک قوی است که با نام‌های کوک، سی، دانه برف و برف شناخته می‌شود. کوکائین به حالت‌های مختلف موجود است و روش‌های مصرف متفاوتی دارد.
این ماده محرک گران است و به‌صورت مکرر استفاده می‌شود؛ اما انواع دیگر آن مثل کراک ارزان‌تر و بین قشر فقیر پرمصرف‌تر است. اعتیاد به کوکائین سریع اتفاق می‌افتد به همین دلیل دیگر برای بیهوشی استفاده نشد و مصرف در داروسازی نیز محدود شده است. کوکائین یک ماده غیرقانونی است؛ اما امروزه با دسترستی راحت‌تر و تبلیغات رسانه‌ها باعث مصرف بیشتر شده است.
اعتیاد به کوکائین؛ عملکرد کوکائین در مغز
دوپامین یک پیام‌رسان طبیعی در بدن است که باعث ایجاد حس لذت و پاداش می‌شود. پس از ارسال دوپامین و آزادشدن آن این ماده بازیافت شده و سیگنال بین سلول‌های عصبی، مغز خاموش می‌شود. مصرف کوکائین سطح بالایی از دوپامین را به مغز ارسال کرده و از بازیافت آن جلوگیری می‌کند.
این عمل باعث می‌شود دوپامین زیادی در فضای بین دو سلول عصبی جمع شود و ارتباط عادی بین آن‌ها قطع شود. هر چقدر اعتیاد به کوکائین بیشتر شود حساسیت مدارهای مغز کمتر شده و برای ایجاد حس قبلی نیاز به مصرف در دوز بالاتر و بیشتر است. به دلیل مختل‌شدن عملکرد مغز ترک و سم زدایی کوکائین سخت می‌شود.
انواع کوکائین و روش های مصرف
در اعتیاد به کوکائین فرقی ندارد از چه نوعی مصرف می‌شود؛ چرا که همه آن‌ها با وابستگی شدید و خطرات و عوارض همراه است. عصاره استخراجی از برگ کوکا به صورت‌های مختلف تبدیل می‌شود. کوکائین هیدروکلراید از مخلوط‌شدن با موادی مثل لیدوکائین، شکر یا مواد مخدری مثل آمفتامین به دست می‌آید. از دیگر انواع کوکائین نوع فرم آزاد است که نسبت به هیدروکلراید خالص‌تر است. کراک از ترکیب آمونیاک و مواد دیگر به دست می‌آید که حاوی ناخالصی است و این نوع کوکائین ارزان‌تر و به‌صورت تدخینی مصرف و عوارض زیادی دارد. تاثیر کراک بر مغز و آسیب هایی که به بدن وارد می کند نسبت به دیگر مواد مخدر بیشتر است.
کوکائین به شکل پودر یا کریستال سنگی موجود است. مصرف نوع پودر آن از طریق بینی و استنشاق‌کردن انجام می‌شود. کوکائین از طریق بافت بینی وارد جریان خون شده و پس از ۱ تا ۳ دقیقه اثر می‌گذارد. مدت‌زمان ماندگاری این اثر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه است. مصرف به‌صورت مالیدن به لثه که اثرگذاری و ماندگاری آن در بدن مانند استنشاق است. در اعتیاد به کوکائین، دود کردن کوکائین روش دیگر مصرف است که اثرگذاری ۱۰ تا ۱۵ ثانیه طول می‌کشد و ۵ تا ۱۵ دقیقه در بدن باقی می‌ماند.
از جمله روش‌های دیگر تزریق‌کردن است که سریع وارد جریان خون می‌شود حدود ۱۰ تا ۱۵ ثانیه و تا حداکثر ۱۵ دقیقه در بدن باقی می‌ماند. البته مدت‌زمان ماندگاری اثر کوکائین در افراد متفاوت است و ممکن است تا ۴ ساعت طول بکشد. باتوجه‌به نوع و مدت‌زمان مصرف، روش مناسب ترک کوکائین باید انجام شود تا از اثرات مخرب آن کاسته شود.
اثرات و عوارض اعتیاد به کوکائین
علت استفاده از کوکائین اثرات روانی آن مانند سرخوشی و انرژی است؛ اما باگذشت زمان و استفاده زیادتر اثرات مخرب بر روان و جسم بیشتر و دستیابی به آن حالت قبلی سخت‌تر می‌شود. کوکائین پرمصرف‌ترین و اعتیادآورترین محرک طبیعی است. عوارض ناشی از مصرف به عواملی مثل سن و قد و وزن بستگی دارد. همچنین در مردان و زنان نیز متفاوت است. مصرف با عوارض قلبی، ریوی، کلیوی، عصبی همراه است.
اعتیاد به کوکائین باعث تغییرات خلق‌وخو، خستگی و به‌هم‌ریختگی روانی می‌شود. کوکائین باعث اختلال در خواب و بی‌خوابی شده و عوارضی مثل نازایی و مشکلات جنسی را در پی خواهد داشت. مصرف در درازمدت اثرات بسیار خطرناکی مثل آسم، HIV، عفونت‌های پوستی، توهمات شدید، پارکینسون، اوردوز و مرگ به همراه دارد.
اثرات روانی کوکائین
مصرف و اعتیاد به کوکائین عملکرد طبیعی مغز را بهم می‌ریزد و اثرات زیر را به همراه دارد:
- لذت شدید
- افزایش اعتمادبه‌نفس
- افزایش سطح هوشیاری
- افزایش انرژی
- اجتماعی شدن و پرحرفی
- اضطراب
- اختلال پارانویا و بی‌اعتمادی
- تحریک‌پذیری
- حساسیت به صدا و لمس
اعتیاد به کوکائین؛ اثرات جسمی کوکائین
مصرف کوکائین اثرات جسمی نیز در کنار اثرات روانی دارد از جمله:
- لرزش و انقباض عضلات
- تنگ شدن رگ‌های خون‌رسانی
- سردرد و سرگیجه
- بی‌خوابی
- تپش قلب و ضربان قلب نامنظم
- گشادشدن مردمک چشم
- خون‌ریزی بینی
- اسهال
- کاهش اشتها
سم زدایی کوکائین؛ ترک کوکائین
استفاده مکرر و مداوم از کوکائین باعث تغییر در مدارهای مغز می‌شود. مغز با دوپامین اضافی ناشی از مصرف سازگار می‌شود و نیاز به مصرف بیشتر در مدت فواصل زمانی کم است. اعتیاد به کوکائین بیش از جنبه جسمی و فیزیولوژیکی، جنبه روانی دارد و به عوامل مختلف اجتماعی، خانوادگی و فردی بستگی دارد. فرد مریض برای ترک باید ابتدا علت اعتیاد را کشف کند. در بیشتر موارد مصرف‌کننده برای کنارگذاشتن کوکائین مواد دیگری را جایگزین می‌کند که این امر ترک‌کردن را بسیار سخت می‌کند.
برای ترک استفاده از روش‌های روان‌درمانی و کمک‌گرفتن از مشاور بسیار مؤثر است. ترک به‌ندرت علائم جسمانی دارد؛ اما علائم روانی مثل: خستگی، آشفتگی، بی‌قراری، افسردگی و اختلال خواب ۶ تا ۱۲ ساعت پس از آخرین مصرف به همراه دارد.
ترک کوکائین به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست و باید با حمایت اجتماعی، مراجعه به مشاور و روان‌شناس صورت بگیرد. طبق آمار افرادی که تحت درمان قرار گرفته‌اند یا مصرف کوکائین را به‌صورت کامل کنار گذاشته‌اند یا مصرف آن را بسیار کم کرده‌اند.
روش های ترک اعتیاد به کوکائین
برای ترک اعتیاد به کوکائین از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که این اقدامات شامل:
- روش رفتاردرمانی: درمان شناختی _رفتاری، ایجاد انگیزه و مدیریت حوادث غیرمترقبه، حضور در جلسات ۲ بار در هفته حداکثر تا ۶ ماه
- روش گروه‌درمانی: ماندن در اقامتگاه‌هایی که برای گروه‌های درمانی تخصیص‌داده‌شده به‌صورت بهبود وضعیت بدون مصرف دارو کمک به یکدیگر و استفاده از تجارب هم دیگر
- روش دارویی: وسوسه مصرف کوکائین تا چندین هفته پس از مصرف باقی می‌ماند. با مصرف دارو می‌توان هوس مصرف و علائم ترک را کاهش داد. داروهای متناسب با شرایط بیمار تجویز می‌شود با درمان افسردگی وسوسه شروع دوباره را کاهش می‌دهد.
- روش مداخلات رفتاری: ایجاد برنامه‌های انگیزشی، خانواده‌درمانی و طب سوزنی به بهبود و ترک کمک می‌کند.
مدت‌زمان ترک اعتیاد به کوکائین بسته به‌شدت اعتیاد و روش ترک متفاوت است؛ اما معمولاً از هفته دهم به بعد ذهن و بدن شروع به بهبود می‌کند و علائم کاهش می‌یابد. تنها راهکاری که برای ترک کوکائین تضمین شده است گذشت زمان است. ترک ممکن است بین ۷ روز تا ۷ ماه طول بکشد.
سم زدایی کوکائین و روش مناسب ترک کوکائین
مناسب‌ترین روش برای ترک اعتیاد به کوکائین سم‌زدایی است که به‌صورت تدریجی انجام می‌شود. در سم‌زدایی، بدن کوکائین را متابولیزه و خارج می‌کند. سم زدایی کوکائین معمولاً در یک هفته با کاهش دوز مصرف و برگشت قدرت بدن برای ترک نهایی انجام می‌شود. کوکائین سریع متابولیزه می‌شود و ظرف مدت ۸ ساعت از بدن خارج می‌شود؛ به همین دلیل در خانه قابل‌اجرا است و حداکثر تا ۲ روز از بدن خارج می‌شود؛ اما امکان دارد عوارضی مثل افسردگی و خودکشی به همراه داشته باشد.
ترک اعتیاد در خانه در کنار مزایا، برای برخی از اعتیادها مانند کوکائین مناسب نیست. سم‌زدایی سرپایی در مدت‌زمان کمتری انجام می‌شود. بهتر است سم زدایی در مراکز ترک و محیطی مطمئن، تحت نظر پزشک و کمک مشاور انجام شود. بیشترین عوارض ترک افسردگی، اضطراب و وسوسه مصرف دوباره است که با مشاوره قابل کنترل است.
جمع‌بندی
اعتیاد یک نوع بیماری است که محیط، طبقه اجتماعی و خصوصیات فردی در آن دخیل است. اعتیاد به کوکائین فراگیر‌ترین نوع اعتیاد در سطح جهان است که قشر جوان بیشتر درگیر آن هستند. کوکائین به‌صورت طبیعی از گیاه به‌دست‌آمده و از مواد محرک است. این ماده اعتیادآور عملکرد مغز را تغییر می‌دهد و حس خوشی کاذب ایجاد می‌کند؛ اما مدت‌زمان این لذت کم است. همین امر باعث استفاده مکرر در دوزهای بالا می‌شود. برای ترک باید با فرد مانند مریض برخورد کرده و همه حمایت‌ها توسط جامعه و خانواده انجام شود. سم زدایی کوکائین بهترین روش برای ترک است که هم در خانه هم در مراکز انجام می‌شود.
روش مناسب ترک کوکائین محدود است و بهتر است تحت‌نظر پزشک انجام شود. مراجعه به روان‌شناس و مشاوره گرفتن کمک به سزایی در کاهش عوارض دارد. در وب‌سایت تسهیلگران پکیج‌های روان‌شناختی و شناخت اعتیاد در اختیار علاقه‌مندان قرار داده می‌شود. همچنین می‌توانید از مشاوره تلفنی و هم وابستگی استفاده کنید.
