خودآگاهی در روابط یکی از عناصر بنیادین ارتباط مطلوب و یکی از مولفه‌های هوش هیجانی است. بدون کسب این مهارت رسیدن به زندگی شاد امری دشوار است. مهارت‌های خودآگاهیبه توانایی فرد در شناخت و آگاهی از رفتارها، احساسات، باورها، انگیزه‌ها و دیگر خصوصیات فرد اشاره می‌کنند.
خودآگاهی ضمن شناساندن احساسات، باورها، اهداف، ارزش‌ها، افکار، رفتار، نقاط ضعف و قوت، نیازها و تمایلات باعث تقویت واقع‌بینی در فرد و ایجاد تعامل منطقی و سنجیده با دیگران میشود و از این طریق تاثیر خودآگاهی در بهبود روابط اجتماعی آشکار میشود. در ادامه مطلب از مجموعه تسهیلگران به بررسی خودآگاهی در بهبود روابط اجتماعی و فواید خودآگاهی خواهیم پرداخت و منظور از خودآگاهی در روابط را به تفصیل بیان خواهیم کرد.
مهارت خودآگاهی چیست؟
خودآگاهی به معنی یافتن آگاهی و هوشیاری نسبت به روحیات، خصوصیات یا تمایلات درونی هر فرد است؛ یعنی هر فرد باید خود را به طور دقیق و جزئی‌تر بشناسد و با همه ابعاد اخلاقی خود آشنا باشد. خودآگاهی کمک می کند تا افراد نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند و با استفاده از راهکارهای موثر نقاط ضعف خود را بر طرف کنند. این امر کمک می‌کند تا روابط اجتماعی بهتری داشته باشند. از فواید خودآگاهی می‌توان به شناخت نقاط قوت و ضعف، افکار، باورها، انگیزه ها، هیجانات و… اشاره کرد. خودآگاهی در حقیقت دیدن خود واقعی از طریق تفکر و اندیشه و درون‌نگری است.
خودآگاهی در روابط؛ معنا و مفهوم
توانایی نظارت داشتن فرد بر واکنش‌ها و احساسات خودش را خودآگاهی می‌گویند. آگاه بودن نسبت به خصوصیات و جزئیات خود کمک می‌کند تا فرد نسبت به تمامی بعدهای اخلاقی خود آگاهی کامل داشته باشد. دارا بودن مهارت خودآگاهی موجب میشود که فرد در لحظه احساسات خود را بیان کرده و به مناسب‌ترین شکل ممکن آن را ابراز کند یا با آن مواجه شود. خودآگاهی بر اساس هوش معنوی است. برای افزایش خودآگاهی در روابط باید حواس پنجگانه را تقویت کنیم؛ زیرا بسیاری از آگاهی‌ها از طریق این حواس به دست می‌آیند. خودآگاهی پروسه‌ای طولانی است و افراد باید اطلاعات زیادی را درباره خود و پیرامونشان کسب کنند و گاهی این پروسه تا پایان عمر ادامه خواهد داشت.
تاثیرخودآگاهی در بهبود روابط اجتماعی
خودآگاهی در روابط چه تاثیری دارد؟ انسـان موجـودی اجتماعی اسـت و سـلامت روابـط او تأثیـر بسـیاری بـر سـلامت فـردی و اجتماعـی دارد. بسـیاری از مشـکلات روانـی اجتماعـی ماننـد افسردگـی، اعتیـاد، بـزهکاری و مشـکلات بیـن فـردی به علت ضعـف در برقـراری ارتبـاط اجتماعـی است. ارتبـاط ناموثـر و ناسالم موجـب فاصلـه بیـن فـردی عمیقـی میشود کـه در همـه‌ی ابعاد زندگـی شـغلی، خانوادگـی، تحصیلـی، اجتماعـی و ….فرد تاثیر دارد. ریشه بسیاری از مشکلات و ناسازگاری ها ارتبـاط ضعیـف است.
این مشکل حتی در افراد با سطح تحصیلات بالای دانشگاهی نیز مشاهده میشود؛ اگرچـه این افراد از بهره هوشی بالایی برخوردارند. فواید خودآگاهـی درک، شناخت و آگاهــی از ابعــاد وجــودی، خصوصیات، افــکار، احساســات، تمایلات، گرایش‌ها و رفتارهــای فرد در طول زمــان اســت و نخسـتین گام در شــکل‌دهى مهارت‌هــاى ارتباطــى محسوب میشود. یکـی از فواید خودآگاهـی شـناخت نقـاط ضعـف و قـوت خـود اسـت که منجر میشود، فرد درصدد اصلاح خود برآید.
فــرد خودآگاه هدفمنــد است و مجموعــه مشخصی از اهـداف از پیـش تعییـن شـده دارد. هـدف چیـزی یـا جایـی اسـت کـه فـرد تمایل رسیدن بـه آن را دارد و بــرای آن برنامه ریــزی و تــلاش می‌کنــد. داشتن هدف به انسان امید و انگیزه می‌دهد و زمینه‌ساز تحرک و پویایی فرد است. انسان بی هدف شادابی و نشاط خود را از دست می‌دهد و داشتن هدف است که به زندگی انسان معنای متعالی می‌بخشد. خودآگاهی در روابط، روابـط اجتماعـی فـرد را بـه سـوی روابط مطلـوب و موثـر سـوق می‌دهـد.
دستاوردهای خودآگاهی در روابط
مهم‌ترین دستاوردهای خودآگاهی به شرح زیر است:
- شناخت جایگاه و منزلت خود و دیگران
- شناخت تفاوت‌های میان فردی
- رشــد هماهنــگ و متعــادل ابعــاد مختلــف شــخصیت فرد
- برقراری ارتباط موثر با دیگران
- موفقیت در محیط کاری و اجتماع
عدم دستیابی به خودآگاهی منجر بـه ناهنجاریهـای فکـری و درونـی میشود و در روابـط فـرد تأثیـر مخـرب گذاشـته و بـه تعـارض، تنـش و کشـمکش منجر می‌شـود. در حقیقت هـرچه خودشناسـی فرد بیشتـر باشـد، باعــث افزایــش میــزان ســازگاری میــان افــراد می‌شــود؛ زیرا فرد به تدریج می‌آموزد که چگونه بین خود و دیگران تعاملی سازنده برقرار کند و از ایجاد رابطه موثر با دیگران بهره ببرد. پیشنهاد می‌کنیم برای بهره مندی از خودآگاهی در روابط مقاله عوامل موثر در رشد خودآگاهی را مطالعه کنید.
لازمه خودآگاهی برای داشتن روابط بهتر چیست؟
برای اینکه افراد در اجتماع محیط کار و زندگی فردی روابط بهتری داشته باشند باید نسبت به خود خودآگاهی داشته باشند. لازمه خودآگاهی موارد زیر است:
۱. خودارزیابی صحیح: شناخت نقاط قوت و ضعف، محدودیت‌ها، توانایی‌ها، ناتوانی‌ها و تجارب
۲. خودآگاهی هیجانی: شناخت احساسات و هیجانات خود در مواجهه با موقعیت‌های مختلتلف
۳. اعتماد به‌نفس: اعتماد و اطمینان فرد به توانایی‌ها و استعدادها و نقاط قوت خود و تلاش برای تبدیل نقاط ضعف خود به قوت
فواید خودآگاهی در روابط
خودآگاهی موجب ابراز همدلی بیش‌تر با دیگران میشود. همچنین نیاز به گوش دادن فعال نشان‌دهنده اهمیت خودآگاهی است؛ چون امکان برقراری روابط درست و مطمئن را به فرد می‌دهد. مهارت خوب گوش دادن موجب افزایش تاثیر خودآگاهی در بهبود روابط اجتماعی می شود.
برای کسب خودآگاهی در روابط لازم است به طور صادقانه درمورد خود و اعمال اندیشیده و احساسات و تمایلات خود را تجزیه‌وتحلیل کنید تا به یک تصویر عینی از خودتان برسید که این موضوع باعث بهبود مهارت تفکر انتقادی می شود. خودآگاهی موجب تصمیم گیری بهتر میشود که این خود موجب میشود، زندگی بهتری برای خود رقم بزنید.
خودآگاهی توانایی‌های رهبری و مدیریت یک گروه را تقویت می‌کند و فرد را به رهبری تبدیل می‌کند که همه تمایل دارند از او پیروی کنند. خودآگاهی منجر به خودکنترلی میشود، یعنی فرد به واکنش‌های اولیه خود توجه می‌کند، آن‌ها را ارزیابی کرده و بدون عصبانیت پاسخ مناسبی به مسائل می‌دهد. همچنین می‌تواند افزایش خلاقیت را نیز درپی داشته باشد؛ زیرا بسیاری از مشکلات به راه‌حل‌های خلاقانه نیاز دارند؛ درنتیجه با داشتن مهارت کافی برای پیش بینی تاثیرات اعمال و رفتارهای خود، می‌توان عادت‌های رفتاری را تغییر داد. افزایش عزت‌نفس نیز از مزایای خودآگاهی است و عزت‌نفس محصول اعتماد به‌نفس است و خودآگاهی در روابط را تقویت می‌کند. انسان خودآگاه شکست را گامی برای رسیدن به موفقیت و مقدمه‌ای برای پیروزی می‌داند. پیشنهاد می‌کنیم مجموعه کتاب صوتی خودآگاهی و مهارت‌های زندگی را تهیه و از راهکارهای کاربردی آن استفاده کنید.
تکنیک‌های خودآگاهی و تاثیر آن در روابط افراد
برای افزایش خودآگاهی در روابط باید برای شناخت خود واقعیتان تلاش کنید و راهی برای پیشرفت آن بیابید. باید بتوانید جایگاه خود را درجهان اطراف ارزیابی کرده و مهارت‌ها و توانایی‌های خود را بهبود ببخشید. در این مرحله مقایسه کردن خود با دیگران ابدا درست نیست؛ بلکه باید به دستاوردها و موفقیت‌هایی که تاکنون کسب کرده اید، بیندیشید و به آن ببالید. از دیگران درباره احساسی که نسبت به شما دارند، بپرسید. بدین صورت به مرور به دیدگاه تازه‌ای در مورد خود و زندگی دست پیدا خواهید کرد. شناخت کامل داشتن نسبت به خود خصوصیات و تمام ابعاد شخصیتی کمک می کند افراد در برقراری ارتباط با دیگران موفق تر باشند. تقویت تکنیک ها به بهبود این امر می‌کند.
نوشتن افکار، آرزوها، تمایلات و گرایشات روی کاغذ ذهن را سبک می‌کند و افکار و ایده‌های جدید را نظم می‌بخشد. می‌توانید هرشب زمانی را به نوشتن اختصاص داده و درباره افکار، احساسات، موفقیت‌ها و ناکامی‌های خود در طول روز بنویسید. بنویسید که اولویت‌های شما چیست و چه مواردی برای شما ارزش بالاتری دارند.
یکی از بهترین تکنیک‌ها برای افزایش خودآگاهی در روابط نوشتن اهداف آینده است. اختصاص دادن زمان برای افزایش خودآگاهی امری لازم و ضروری است و خودارزیابی باید به صورت روزانه صورت بگیرد. پیشنهاد میشود در ابتدا روزانه ۱۵ دقیقه به این امر اختصاص داده شود؛ زیرا این امری می‌تواند قدری زمان‌بر باشد.بهتر است سعی کنید مکانی دنج و آرام را برای این کار انتخاب کنید تا بتوانید افکار خود را متمرکز کنید.
جمع‌بندی
یکی از مهارت های مهم در زندگی افراد خودآگاهی است. از فواید خودآگاهی می توانیم به نقش پر رنگ آن در روابط اشاره کنیم. شناخت نسبت به خود و تسلط پیدا کردن بر نقاط قوت و ضعف خود به تقویت روابط کمک می‌کند. تاثیر خودآگاهی در بهبود روابط اجتماعی در صورت تقویت شدن یک تاثیر مثبت است و کمک می‌کند تا افراد روابط بهتری در زندگی فردی اجتماعی و کاری خود تجربه کنند. می توانید برای تقویت مهارت خودآگاهی در روابط از کتاب های مفید در این زمینه مانند کتاب خودآگاهی و مهارت های زندگی نوشته مهتاب علیمرادی استفده کنید. با مراجعه به وب‌سایت تسهیلگران می توانید این کتاب مفید و ارزشمند را تهیه کنید.
