در دنیای پر از تنوع امروزی برای اینکه بتوانید در عرصه‌های مختلف پیروز میدان باشید لازم است تا تکنیک تفکر خلاق را چاشنی کار کنید. تفکر خلاق به‌طورکلی به پاسخ‌دهی به مسائل مختلف با روش و دیدگاهی متفاوت و دوری از راه‌حل‌های مرسوم و رایج گفته می‌شود. تفکر خلاقانه باعث می‌شود تا شما روابط را بررسی کنید، با چالش‌های جدید روبه‌رو شوید و در نهایت راه‌حل‌هایی را ارائه نمایید که تازگی داشته و خارج از چارچوب‌های همیشگی باشند.
اگر در زندگی امروزی به‌جای استفاده از راهکارهای قدیمی و تفکر سنتی به تفکر نوین روی‌آوریم، نقش خلاقیت در موفقیت را می‌بینیم. روش‌های خلاق بودن زیادند و ما در این مقاله از مجموعه تسهیلگران به توضیح این تکنیک‌های کاربردی می‌پردازیم.
تکنیک تفکر خلاق
خلاقیت (Creativity) یک مهارت مهم، هم در محیط کار و هم خارج از آن است. تکنیک تفکر خلاق (Creative Thinking) می‌تواند به شما در ابداع راه‌حل‌هایی نوآورانه برای مشکلات و کسب نقطه‌نظرهای جدید هنگام انجام وظایف کمک کند. شما می‌توانید این ویژگی را با یادگیری و به‌کارگیری ترفندها و تکنیک‌های افزایش خلاقیت بهبود ببخشید. تفکر خلاق به افراد کمک می‌کند تا دنیای پیرامون خود را به شیوه دیگری ببینند. این فرایند خلاقانه به افراد کمک می‌کند که روابط را برسی کنند، با چالش‌های جدیدی مواجه شوند و به دنبال راه‌حل‌هایی بروند که غیرمعمول، بدیع و تازه هستند.
با استفاده از تکنیک تفکر خلاق، فرد در زمینه مهارت‌های دیگر بهتر عمل می‌کند؛ برای مثال کسی که مهارت حل مسئله همراه با تفکر خلاق دارد، راه‌حل‌های بهتری برای مشکلاتش می‌یابد. این مهارت در ایجاد خلاقیت در کسب‌وکار نقش مهمی ایفا می‌کند. افراد با هر سطحی از خلاقیت، قادر به فراگیری و ارتقا سطح خلاقیت خود هستند؛ زیرا که تفکر خلاق یک مهارت اکتسابی و قابل‌یادگیری است.
می‌توانید مهارت‌های شخصی خود را توسعه دهید، حرفه‌ای‌تر شوید و یا از تکنیک‌های افزایش تفکر خلاق برای کمک به خود در پرورش ذهن خلاق استفاده کنید. نکته خوشحال‌کننده درمورد ویژگی های افراد موفق این است که خلاقیت‌ها و عوامل موفقیت‌های‌شان ذاتی نیستند؛ بلکه رویکردی عمدی هستند که هرکس می‌تواند آن‌ها را برای تبدیل‌شدن به یک فرد موفق اتخاذ کند.
تکنیک تفکر خلاق؛ نقش خلاقیت در موفقیت
یکی از جنبه‌های موفقیت در تمامی حوزه‌های کاری، توجه به مهارت‌های نرم یا soft skills هست. مهارت نرم که به مهارت انسانی یا مهارت بین‌فردی معروف است به نحوه ارتباط و برخورد شما با دیگران مربوط می‌شود. این مهارت‌ها با مطالعه بر روی شرکت‌های موفق دنیا به‌دست‌آمده است. لزوم داشتن خلاقیت و نوآوری در جهانی که به‌سرعت به سمت ابعاد جدید علمی و صنعتی و تکنولوژی می‌رود بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ پس نوآوری و خلاقیت اصول بسیار مهمی در کسب موفقیت هستند.
شغل‌هایی که نیاز به مهارت تفکر خلاقانه دارند
در دنیای امروز مشاغلی هستند که نیاز به تکنیک تفکر خلاق و مهارت‌های خلاقانه فکرکردن دارند. به همین علت است که افرادی که دارای این مشاغل هستند باید روی تفکرات خود کار کنند تا بتوانند به تکنیک تفکر خلاق دست پیدا کنند. همیشه با مشاهده کار و زندگی این افراد به نقش خلاقیت در موفقیت پی می‌بریم. این مشاغل عبارت‌اند از:
- طراحان گرافیک
- نقاش‌ها
- بازاریاب‌ها
- نویسندگان
- شاعران
- طراحان بازی و سرگرمی
- طراحان لباس و مد و…
افراد دارای مشاغل بالا بهتر است برای موفقیت بیشتر در شغل‌شان به دنبال دستیابی بیشتر و مداوم به تکنیک تفکر خلاق باشند
روش‌های افزایش خلاقیت چیست؟
راه‌های افزایش خلاقیت روش‌هایی هستند که تکنیک تفکر خلاق و مهارت‌های مرتبط با آن مانند ایده‌پردازی (Idea Generation)، پذیرای ایده‌های جدیدبودن (Open-mindedness) و داشتن توانایی حل مسئله (Problem-solving) را ارتقا می‌بخشند. شما می‌توانید در محل کار از راه‌های افزایش خلاقیت هم در فعالیت‌های انفرادی و هم در کارهای گروهی استفاده کنید؛ برای مثال مجموعه‌ای که محصول، خدمت یا طرح نوآورانه جدیدی را توسعه می‌دهد، ممکن است از راه‌های افزایش خلاقیت برای تولید و پیگیری ایده‌های نوآورانه استفاده کند. یا فردی که با چالشی در محل کار مواجه می‌شود ممکن است از راه‌های افزایش خلاقیت برای از نو تعریف‌کردن مسئله و ابداع راه‌حل‌هایی خلاقانه برای رفع آن کمک بگیرد.
۱۶ مورد از راه های افزایش و تقویت خلاقیت
در این قسمت از مطالب می‌خواهیم راه‌های افزایش خلاقیت را ذکر کنیم. خلاقیت درمورد یافتن راه‌هایی جدید برای حل مشکلات و از پس مشکلات برآمدن است. این یک مهارتِ محدود به هنرمندان، موسیقی‌دانان یا نویسندگان نیست؛ بلکه یک مهارتی مفید برای تمام اقشار جامعه است. اگر می‌خواهید خلاقیت خود را تقویت کنید از تکنیک تفکر خلاق جهت افزایش مهارت و خلاقیت کمک بگیرید. این تکنیک‌ها شامل موارد زیر است:
۱. خودتان را متعهد به خلاقیت کنید و یک متخصص شوید
یکی از راه‌های افزایش خلاقیت این است که به طور کامل خود را وقف ارتقای توانایی‌های خلاقانه خود کنید. تلاش خود را به تعویق نیندازید. اهداف خود را مشخص کنید، از دیگران کمک بگیرید و هر روز زمانی را به ارتقا مهارت‌های خود اختصاص دهید تا متوجه نقش خلاقیت در موفقیت خود شوید. یکی از بهترین راه‌های افزایش خلاقیت این است که در آن زمینه متخصص شوید. با داشتن درکی زیاد از موضوع، بهتر می‌توانید به یک راه‌حل جدید یا نوآورانه برای حل مشکلات فکر کنید.
۲. به کنجکاوی خود بها دهید تا رشد بیشتری داشته باشد
یکی از روش‌های افزایش خلاقیت این است که به کنجکاوی‌تان پاداش دهید. یکی از موانعی که همیشه سر راه افزایش و تقویت خلاقیت و تکنیک تفکر خلاق قرار دارد این احساس است که کنجکاوی یک کار افراط‌گرایانه است. وقتی درمورد چیزی کنجکاو هستید به‌جای سرزنش‌کردن، به خودتان پاداش دهید. از کاوش درباره موضوعات جدید نترسید. گاهی اوقات پاداش واقعی خلاقیت، خود فرایند است، نه محصول آن.
۳. برای افزایش خلاقیت ریسک کنید
ریسک‌کردن یکی دیگر از راه‌های افزایش خلاقیت است. وقتی نوبت به ساختن مهارت‌های خلاقانه‌تان می‌رسد، برای ارتقای توانایی‌های خود باید مایل به ریسک‌پذیری باشید. اگرچه تلاش‌های شما همیشه منجر به موفقیت نخواهند شد؛ اما باید همچنان تکنیک تفکر خلاقانه را در خود تقویت کنید و مهارت‌هایی بسازید که در آینده به شما کمک بزرگی خواهند کرد.
۴. تکنیک تفکر خلاق؛ افزایش اعتمادبه‌نفس
افزایش اعتمادبه‌نفس یکی دیگر از روش‌های افزایش خلاقیت است. نابودی و نادیده‌گرفتن توانایی‌های شما می‌تواند مانع بروز خلاقیت شود. به همین دلیل است که ساخت اعتمادبه‌نفس اهمیت دارد. پیشرفت‌های به‌دست‌آمده را یادداشت و تلاش‌های خود را تحسین کنید و همیشه به دنبال راه‌هایی برای پاداش‌دادن به خلاقیت خود باشید تا به این صورت به افزایش خلاقیت خود کمک کنید.
۵. وقت گذاشتن و غلبه بر نگرش منفی جهت افزایش خلاقیت
اگر برای کسب تکنیک تفکر خلاق در خود وقت نگذارید، نمی‌توانید آن‌ها را ارتقا دهید. یکی از روش‌های افزایش خلاقیت این است که هر هفته زمانی را برای تمرکز بر روی برخی از پروژه‌های خلاقانه اختصاص دهید. غلبه بر نگرش و دیدگاه منفی، یکی از روش‌های افزایش خلاقیت است. بر حذف افکار منفی یا خود انتقادی (Self-criticism) تمرکز کنید؛ چراکه ممکن است توانایی و تسلط شما را برای توسعه مهارت‌های خلاقانه قوی نابود کند.
۶. روش های خلاق بودن؛ با ترس از شکست مبارزه کنید
مقابله با ترس از شکست یکی دیگر از روش‌های افزایش خلاقیت است. ترس از اینکه ممکن است مرتکب اشتباهی شوید یا در تلاش‌های خود شکست بخورید می‌تواند پیشرفت شما را فلج کند. هرگاه متوجه شدید چنین احساسی دارید، به خود یادآوری کنید که اشتباهات صرفاً بخشی از فرایند هستند. گاهی در مسیر خلاقیت خود دچار لغزش‌هایی می‌شوید؛ اما در نهایت به اهدافتان می‌رسید.
۷. راه‌حل‌های متعدد را جست‌وجو کنید
پیداکردن چند راه‌حل مؤثر برای هر مشکلی یک تکنیک تفکر خلاق است که می‌تواند به افزایش خلاقیت کمک کند. دفعه بعد که به مشکلی برخوردید، سعی کنید به دنبال راه‌حل‌های مختلف باشید. به‌جای ادامه‌دادن با اولین ایده‌ای که دارید، زمانی را اختصاص دهید تا به دیگر راه‌های ممکن برای غلبه بر مشکلات فکر کنید. این فعالیت ساده، روشی عالی برای ساخت مهارت‌های حل مسئله و یکی از روش‌های افزایش خلاقیت است.
۸. ایجاد تکنیک تفکر خلاق با روزنوشت خلاقیت (Creativity Journal)
استفاده از روزنوشت خلاقیت را شروع کنید تا روند خلاقیت خود و ایده‌هایی را که تولید می‌کنید را همیشه دنبال کنید. استفاده از روزنوشت، یکی از روش‌های افزایش خلاقیت است و روشی عالی برای جست‌وجوی راه‌حل‌های ممکن دیگر و به‌خاطرآوردن آن چیزی است که انجام داده‌اید. از این روزنوشت می‌توان برای ذخیره‌ی ایده‌هایی استفاده کرد که می‌توانند در آینده منبع مناسبی جهت کسب الهام باشند.
۹. تکنیک تفکر خلاق؛ از فلوچارت‌ها (Flow Charts) استفاده کنید
پس از آغاز توسعه یک پروژه جدید، فلوچارتی برای پیگیری پروژه از ابتدا تا انتها ایجاد کنید. به دنبال مسیرها یا توالی رویدادهای مختلفی باشید که ممکن است رخ دهند. فلوچارت می‌تواند به شما در پیش‌بینی محصول نهایی، حذف مشکلات احتمالی و فراهم‌آوردن راه‌حل‌هایی منحصربه‌فرد و همچنین افزایش خلاقیت شما کمک کند.
۱۰. برای افزایش خلاقیت خود را به چالش بکشید و فرصت‌ها را بسازید
به چالش کشیدن خود و ایجاد فرصت، یکی از روش‌های مؤثر برای افزایش خلاقیت است. پس از توسعه بعضی مهارت‌های خلاقانه، مهم است که به‌صورت مداوم خود را به چالش بکشید تا توانایی‌های خود را بیش‌ازپیش توسعه دهید. به دنبال رویکردهایی دشوارتر باشید، چیزهای جدید را امتحان کنید و گاهی، راه‌حل‌های معمول خود درگذشته را کنار بگذارید.
شما علاوه بر به چالش کشیدن خود، باید فرصت‌های مناسب خود را برای خلاقیت در موفقیت ایجاد کنید؛ مثلاً به یک پروژه‌ی جدید مشغول شوید یا ابزارهایی تازه برای استفاده در پروژه‌های فعلی‌تان پیدا کنید.
۱۱. برای افزایش خلاقیت خود ترفند شش کلاه (The Six Hats Technique) را امتحان کنید
ترفند «۶ کلاه تفکر» یعنی بررسی یک مشکل از شش زاویه متفاوت. این ترفند یکی دیگر از تکنیک‌های افزایش خلاقیت است. با انجام این کار می‌توانید ایده‌هایی بیشتر تولید کنید، در مقایسه با زمانی که مثلاً به یک مسئله از یک یا دو نقطه‌نظر نگاه می‌کردید. در شرح فرایند تکنیک تفکر خلاق می‌توان گفت:
- کلاه‌سیاه: از زاویه‌ای منفی استفاده کنید. کدام‌یک از موارد در راه‌حل ارائه‌شده جواب نخواهند داد؟
- کلاه آبی: با دید باز فکر کنید. بهترین راه‌حل کلی و همه‌جانبه چیست؟
- کلاه سبز: خلاقانه فکر کنید. برخی ایده‌های جایگزین کدام‌اند؟
- کلاه قرمز: به وضعیت، احساسی نگاه کنید. احساساتتان به شما چه می‌گویند؟
- کلاه‌سفید: واقع‌بینانه به شرایط نگاه کنید. حقایق کدام‌اند؟
- کلاه زرد: از زاویه‌ای مثبت استفاده کنید. کدام‌یک از موارد در راه‌حل ارائه‌شده جواب خواهند داد؟
۱۲. برای افزایش خلاقیت خود به دنبال الهام‌گرفتن باشید
طبق مطالب فوق، تکنیک‌های بسیاری برای افزایش خلاقیت و تقویت تکنیک تفکر خلاق وجود دارند. هرگز انتظار نداشته باشید که خلاقیت یکباره ظاهر شود. به دنبال منابع تازه‌ای از الهام باشید که به شما ایده‌هایی نو می‌دهند و شما را برمی‌انگیزند تا پاسخ‌های منحصربه‌فردی برای سؤالات پیدا کنید. کتاب بخوانید، به موزه بروید، به موسیقی موردعلاقه خود گوش دهید یا در یک بحث پرجنب‌وجوش با یک دوست شرکت کنید. از هر راهکار و ترفندی که بهترین نتیجه را برای افزایش خلاقیت و ایجاد ایده جدید دارد، استفاده کنید.
۱۳. نقش خلاقیت در موفقیت با در نظر گرفتن سناریوهای جایگزین
یکی از روش‌های افزایش خلاقیت این است که سناریوهای جایگزین را در نظر بگیرید. با استفاده از حتی یک نمونه تکنیک تفکر خلاق می‌توانید هنگام برخوردن به یک مشکل، از سؤالات «چه می‌شود اگر…» برای درنظرگرفتن هر سناریوی ممکن استفاده کنید. اگر رویکرد خاصی را در پیش بگیرید، نتیجه چه خواهد بود؟ اگر پیشاپیش به این جایگزین‌ها فکر کنید، بهتر می‌توانید راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای مشکلات تهیه کنید و به افزایش خلاقیت خود کمک کنید.
۱۴. برای افزایش خلاقیت خود ترفند گلوله‌ی برفی (Snowball Technique) را امتحان کنید
ترفند گلوله برفی، یکی دیگر از راه‌های افزایش خلاقیت است. آیا تابه‌حال توجه کرده‌اید که چگونه اغلب ایده‌ای عالی مستقیماً به ایده‌ی دیگری منتهی می‌شود؟ هنگام کار روی تهیه ایده‌ها برای پروژه‌تان و با استفاده از یک ترفند گلوله برفی می‌توانید از این مزیت بهره ببرید؛ اگر این ایده افزایش خلاقیت برای کار فعلی شما مناسب نیست، آن را کنار بگذارید تا بعداً روی آن کار کنید یا در پروژه‌ای دیگر از آن کمک بگیرید.
جمع‌بندی
همان‌طور که در ابتدای مقاله گفته شد تکنیک تفکر خلاق به حل مسئله و به تصمیم‌گیری مناسب کمک می‌کند. روش‌های خلاق بودن بسیار زیاد هستند که ما سعی کردیم در این مقاله حداقل ۱۴ مورد آن‌ها را شرح دهیم. کافیست حداقل دو نمونه از روش‌های خلاقیت را در انجام امور مختلف زندگی‌تان به کار ببرید تا نقش موفقیت در خلاقیت را به خوبی لمس کنید. شما می‌توانید با مراجعه به سایت تسهیلگران در قسمت دریافت مشاوره، سؤالات خود را از مشاوران مجموعه بپرسید و حتی مشکلات‌تان را با آن‌ها در میان بگذارید تا آن‌ها بهترین راهکار را به شما ارائه دهند.
