مصرف الکل و مواد مخدر هر کدام به‌تنهایی اثرات جبران‌ناپذیری بر جسم، ذهن و روان فرد باقی می‌گذارند. ترک الکل و مواد مخدر به دلیل عوارض طولانی‌مدتی که بر ذهن و سیستم عصبی مصرف‌کننده دارند، باید بر اساس اصول اثبات‌شده پزشکی و روان‌شناسی انجام شود. عوارض مصرف الکل و مواد مخدر بر مغز به‌صورت اختلالات روانی نمود می‌یابد؛ به همین دلیل برای ترک الکل و مواد مخدر باید به مراکز تخصصی مراجعه کرد. در ادامه مطلب از مجموعه تسهیلگران به بررسی عوارض مصرف الکل و مواد مخدر، درمان ترک اعتیاد و نکات مهم مربوط به الکل و مواد مخدر می‌پردازیم.
ترک الکل و مواد مخدر
در مبحث ترک الکل و مواد مخدر ابتدا به‌صورت جداگانه به بررسی عوارض مصرف الکل و مواد مخدر می‌پردازیم، سپس شیوه‌های مواد مخدر و الکل را بررسی می‌کنیم.
برای مطالعه مقاله «روش های نوین درمان اعتیاد» کلیک کنید.
۱. عوارض مصرف الکل
مصرف مشروبات الکلی هفتمین عامل مرگ‌ومیر در جهان است. در متابولیسم الکل در بدن، کبد الکل را متابولیزه می‌کند؛ ولی میزان الکلی که در یک‌زمان متابولیزه می‌شود مقدار کمی است؛ بنابراین الکل اضافی در بدن به گردش درمی‌آید. مصرف زیاد الکل موجب مختل‌شدن قدرت بینایی، حافظه، قدرت قضاوت و مهارت‌های حرکتی می‌شود. یکی از دلایل ترک الکل و مواد مخدر عوارض زیاد مصرف این مواد است. دیگر عوارض مصرف الکل عبارت‌اند از:
- آسیب به اندام‌های داخلی: کبد الکل را در بدن فیلتر می‌کند. مصرف شدید الکل کبد را تحت‌فشار قرار می‌دهد. در نتیجه مصرف شدید الکل، کبد متابولیت‌هایی تولید می‌کند که سلامتی بدن را مختل می‌کنند و موجب بیماری‌هایی مانند سیروز کبدی، هپاتیت و کبد چرب می‌شوند. همچنین بر دستگاه گوارش و لوزالمعده آثار سوء دارد.
- سرطان: از دیگر عوارض مصرف الکل خطر ابتلا به سرطان‌های سینه، کبد و روده بزرگ است. بر اساس تحقیقات، الکل موجب تحریک تومورهای سرطانی و در نهایت تقویت حالت تهاجمی تومورها می‌شود.
- پوکی استخوان: مصرف شدید الکل، خطر ابتلا به پوکی استخوان به‌ویژه در زنان جوان را افزایش می‌دهد.
- کم آبی بدن: نوشیدن الکل موجب کم‌آبی بدن می‌شود. چون الکل باعث افزایش دفع ادرار می‌شود، درنتیجه میزان زیادی از مایعات بدن دفع می‌شوند و بدن در معرض کم‌آبی قرار می‌گیرد.
- چاقی: الکل دارای کالری بالا و ارزش غذایی پایین است. نوشیدن بیش از حد الکل موجب افزایش کالری وچاقیمی‌شود. همچنین مصرف الکل مانع جذب مواد مغذی مانند منیزیم، تیامین و فولات می‌شود.
۲. عوارض مصرف الکل و مواد مخدر؛ عوارض مصرف مواد مخدر
اعتیاد به مواد مخدر علاوه بر تأثیرات منفی کوتاه‌مدت و بلندمدت بر جسم و ذهن فرد، تمایل دائمی به مصرف اجباری مواد مخدر را در فرد ایجاد می‌کند. در مبحث ترک الکل و مواد مخدر، استفاده و مصرف مواد مخدر هم عوارضی دارد که عبارت‌اند از:
۱. عوارض روحی و ذهنی اعتیاد به مواد مخدر
یکی از عوارض مصرف مواد مخدر، عوارض روحی و ذهنی است که شامل موارد زیر است:
- اضطراب: عبارت است از واکنش به موقعیت جنگ یا گریز، یعنی زمانی که فرد خطری را احساس می‌کند که وجود ندارد. علائم روحی و جسمی اضطراب شامل تعریق، ضربان سریع قلب، نوسانات خلقی، تنش، بی‌خوابی، بی‌قراری و آشفتگی است.
- افسردگی: یکی دیگر از بیماری‌های روانی که رابطه مستقیم با اعتیاد دارد، افسردگی است. برخی علائم افسردگی عبارت‌اند از: اختلالات خواب، ناامیدی، افزایش یا کاهش وزن، افکار خودکشی، تحریک‌پذیری، کمبود انگیزه.
- ازدست‌دادن علاقه: یکی دیگر از عوارض مصرف مواد مخدر ازدست‌دادن علاقه و انگیزه برای انجام کارهایی است که فرد قبلاً از آن‌ها لذت می‌برد. این علامت تهدیدی بسیار جدی است که نباید نسبت به آن بی‌توجه بود؛ زیرا بی‌انگیزگی می‌تواند به حدی برسد که فرد احساس کند هیچ شادی در جهان وجود ندارد.
۲. عوارض جسمانی اعتیاد به مواد مخدر
در مبحث ترک الکل و مواد مخدر دسته دیگری از عوارض مواد مخدر عوارض جسمانی است که عبارت‌اند از:
- بیماری‌های قلبی عروقی: محرک‌هایی مانند کوکائین و مت‌آمفتامین می‌توانند موجب آسیب‌دیدن شوند. مصرف طولانی‌مدت این مواد مخدر منجر به آریتمی و حمله قلبی و عروق کرونری می‌شود.
- آسیب کلیه: کلیه‌ها با عمل فیلتراسیون، مواد معدنی اضافی خون را به بیرون از بدن هدایت می‌کنند. مصرف هروئین، کانابینوئیدهای مصنوعی و کتامین موجب آسیب کلیه یا نارسایی کلیه می‌شود.
- بیماری کبد: مصرف مزمن مواد مخدر می‌تواند؛ مانند الکل به سلول‌های کبد آسیب برساند و منجر به نارسایی و التهاب کبد شود.
- مشکلات تنفسی: مواد مخدر با آسیب‌زدن به سیستم تنفسی موجب بروز بیماری‌های مزمن تنفسی و عفونت می‌شوند. مواد مخدر با اتصال به گیرنده‌های تنفسی در سیستم عصبی مرکزی موجب کندشدن تنفس فرد می‌شوند.
ترک الکل و مواد مخدر؛ ترک الکل
در قسمت‌های قبل درباره عوارض مصرف الکل و مواد مخدر به‌خصوص الکل صحبت کردیم؛ پس دلایلی که برای ترک اعتیاد به الکل وجود دارد بسیار بیشتر از مزایای ظاهری و زودگذر الکل است. در اعتیاد به الکل فرد بعد از نوشیدن مشروبات الکلی هوشیاری خود را از دست می‌دهد و آسیب به بخش‌های مختلف مغز آغاز می‌شود؛ درنتیجه مشکلات روحی روانی در فرد تشدید می‌شوند. پس ترک الکل و مواد مخدر خدمت بزرگی به بدن، ذهن و روان می‌کند؛ ولی باتوجه‌به صدماتی که این مواد به جسم و روان وارد می‌کنند، باید درمان ترک اعتیاد در مراکز معتبر و تخصصی انجام شود. پیشنهاد می‌کنیم مقاله روش مناسب ترک اعتیاد که باید بشناسید را مطالعه کنید.
بهترین روش ترک الکل
درمان ترک اعتیاد به مشروبات الکلی دارای مراحلی است که باید به ترتیب آن‌ها را در پیش گرفت. انتظار نداشته باشید در یک روز یا یک هفته الکل را ترک کنید. به‌طورکلی در مسیر ترک الکل و مواد مخدر باید صبر و حوصله زیادی به خرج داد و از فردی متخصص و آگاه کمک گرفت.
برای مطالعه مقاله «تاثیر شخصیت وابسته بر اطرافیان و ارتباط آن‌ها» کلیک کنید.
۱. قدم اول هدف گذاری
باتوجه‌به عوارض مصرف الکل و مواد مخدر، اولین گام در ترک الکل و مواد مخدر تعیین اهداف است. اهداف باید واقع‌بینانه و کوتاه‌مدت باشد. اهداف بلندمدت برای ذهن غیرقابل‌دسترس هستند و فرد را از تلاش برای رسیدن به آن‌ها باز‌می‌دارند. به همین دلیل باید اهدافی را انتخاب کنید که در بازه زمانی کوتاه‌تر نتیجه دهند. بهتر است اهداف خود را یادداشت کنید و آن‌ها را جایی قرار دهید که هر روز آن‌ها را ببینید؛ زیرا دیدن هر روزه اهداف مکتوب موجب یادآوری می‌شوند.
۲. قدم دوم تحقق اهداف
برای دستیابی به اهداف مکتوب خود باید موانع راه را بشناسید. چه عواملی مانع ترک اعتیاد به مشروبات الکلی می‌شوند؟ پس ابتدا باید موقعیت‌هایی را که موجب بازگشت شما به مشروبات الکلی می‌شوند، بشناسید. می‌توانید راهکارهای زیر را بکار بگیرید:
- وسوسه‌ها: حذف موقعیت‌های وسوسه‌انگیز برای مصرف الکل از خانه و محل کار
- یادداشت مصرف روزانه الکل: یادداشت سوابق مصرف الکل و هزینه آن و ارزیابی هفتگی آن‌ها
- دوری از افراد سمی:دوری از افرادی که تلاش شما را به سخره می‌گیرند.
- شناسایی موانع: شناسایی موانعی که درگذشته برای ترک اعتیاد با آن‌ها روبرو بودید و تلاش برای رفع آن‌ها
۳. قدم سوم تعهد و پیگیری
به‌طورکلی در ترک الکل و مواد مخدر تعهد و پیگیری دشوارترین مرحله است. پیگیری و جدیت در ترک مواد اعتیادآور نیازمند اراده‌ای قوی و تلاشی مضاعف است. به‌کارگیری موارد زیر می‌تواند به تعهد شما نسبت به هدفی که تعیین کرده‌اید، کمک کند.
- پاداش: بعد از رسیدن به اهداف کوتاه‌مدت، به خود پاداش دهید؛ زیرا موجب ایجاد انگیزه و تعهد در شما می‌شود. پاداش‌دادن سیستم عصبی مغز را درگیر می‌کند و به پایداری شما در این مسیر کمک می‌کند.
- پیگیری: کمک‌گرفتن از مشاور، دوستان یا اعضای خانواده
- تغییر موقعیت: وقتی در مسیر ترک درمان اعتیاد، وسوسه ترک الکل به سراغ شما می‌آید موقعیت خود را تغییر دهید و کمی در هوای آزاد قدم بزنید.
۴. قدم چهارم مهارت های اجتماعی بعد از ترک الکل
ترک الکل در ۶ ماه اول فرد را با وسوسه‌های زیادی روبرو می‌کند. در چنین موقعیتی بهتر است فردی مطمئن در کنار خود داشته باشید تا به شما کمک کند. همچنین باید راهکارهای مقابله با وسوسه ترک الکل را بشناسید. راهکارها عبارت‌اند از:
- داشتن مهارت‌های اجتماعی مانند قدرت نه گفتن به پیشنهادهای وسوسه‌انگیز
- یادآوری دلایلی که نوشیدن الکل را به‌خاطر آن‌ها کنار گذاشته‌اید.
- جایگزینی نوشیدنی‌های مفید به‌جای نوشیدنی‌های الکلی
- عدم مقابله با افکار وسوسه‌انگیز مصرف الکل، به‌جای آن می‌توانید به سفر بروید.
ترک مواد مخدر
مواد مخدر بعد از ورود به سیستم عصبی مغز، دریافت اطلاعات از سیستم عصبی را دچار اختلال می‌کنند. در نتیجه پردازش اطلاعات نیز دچار نقص می‌شود. یکی از تصورات نادرستی که درباره مواد مخدر وجود دارد این است که با یکبار مصرف آن‌ها هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد. باتوجه‌به عوارض مصرف الکل و مواد مخدر، در ادامه به برخی نکات مهم در ترک مواد مخدر می‌پردازیم.
تصمیم به تغییر؛ دشوارترین مرحله ترک مواد مخدر
به‌طورکلی در ترک الکل و مواد مخدر تصمیم به ترک و تغییر مهم‌ترین و دشوارترین مرحله است. ترک اعتیاد نیازمند زمان، انگیزه و حمایت است. فرد می‌تواند با تعهد به تغییر، بر اعتیاد خود به مواد مخدر غلبه کند و کنترل زندگی خود را در دست بگیرد. در ادامه گزینه‌های درمان اعتیاد را بررسی می‌کنیم.
- سم‌زدایی: اولین مرحله ترک اعتیاد سم‌زدایی و پاکسازی بدن از مواد است.
- مشاوره: درمان فردی، گروهی و خانوادگی به شما کمک می‌کند تا در مراحل درمان ترک اعتیاد علل اصلی مصرف مواد را شناسایی، روابط خود با دیگران را اصلاح کنید و مهارت‌های مقابله‌ای سالم را بیاموزید.
- دارو: داروهای ترک اعتیاد برای مدیریت نشانه‌های ترک، پیشگیری از بازگشت و درمان عوارض روانی اعتیاد مانند افسردگی و اضطراب تجویز می‌شود. از مصرف خودسرانه داروها خودداری کنید.
- پیگیری طولانی‌مدت: پیگیری طولانی‌مدت از بازگشت بیماری جلوگیری می‌کند؛ به‌عنوان‌مثال در گروه‌های حمایتی حضوری یا آنلاین شرکت کنید.
کنترل عوامل محرک مصرف مواد مخدر
با ترک اعتیاد درمان به پایان نمی‌رسد. سیستم عصبی مغز برای بازیابی و بازسازی ارتباطات عصبی که در زمان مصرف مواد تغییر کرده به زمان نیاز دارد. در این مرحله ممکن است میل به مصرف مواد مخدر تشدید شود؛ بنابراین در این مرحله باید از افراد، مکان‌ها و موقعیت‌هایی که ممکن است موجب تحریک شما برای مصرف مواد شود پرهیز کنید. باید همیشه به‌خاطر داشته باشید که مقصد نهایی شما ترک اعتیاد نیست؛ بلکه باید بتوانید هنگام مواجه‌شدن با مشکلات زندگی به روش‌هایی سالم موقعیت‌های دشوار را مدیریت کنید، بدون آنکه به مصرف الکل و مواد مخدر روی بیاورید.
برای مطالعه مقاله «جدیدترین روش ترک اعتیاد بدون درد و خماری» کلیک کنید.
جمع‌بندی
مصرف الکل و مواد مخدر می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری بر جسم و روان انسان باقی بگذارد؛ بنابراین برای ترک الکل و مواد مخدر و پیشگیری از عوارض مصرف الکل و مواد مخدر؛ نباید خودسرانه عمل کنید. درمان ترک اعتیاد مستلزم پیروی از روش‌های علمی و روان‌شناختی معتبر است. پیگیری‌های بعد از درمان عامل مهمی است که برای تثبیت ترک انواع مواد مخدر ضروری است. می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت تسهلیگران از مشاوره تلفنی اعتیاد و هم وابستگی کمک بگیرید.
